آسیب‌شناسی معنویت خردگریز و تبیین هم‌گرایی عقلانیت و معنویت در عرفان علوی

Authors

  • بصراوی, مطهره
  • یعقوبیان, محمد حسن
Abstract:

چکیده: جدال‌های تاریخیِ فلاسفه و عرفا در فرهنگ‌ها، به‌تدریج مسئله‌ای به‌نام ناسازگاری عقل و عشق را در ذهن‌ها به‌یادگار گذاشته است؛ در امتداد همین تفکر که درگذشته توسط صوفیه ترویج می‌شد، گروهی در جریان‌های معرفتی امروزی، از معنویت بدون عقلانیت سخن می‌گویند. برخی گرایشات عرفان‌های نوظهور مانند کریشنا مورتی، اشو و برخی جریانات روشنفکری جدید، در همین راستا قابل ارزیابی هستند. این مقاله بر آن است تا نشان دهد در عرفان امام علی علیه‌السلام این دو ساحت به‌ سازگاری رسیده و دارای هم‌زیستی معرفتی‌اند. چنان‌که پس از تأیید ارزش شناختی عقل و قلب در هندسه معرفتی عرفان علوی، مشخص می‌شود که عقل در استشراق قلب و قلب در استدراک نورانی عقل دخیل و تأثیرگذار است. نقش اول عقل به‌عنوان مقدمه‌ای بر سلوک معنوی و مشاهدات قلبی است که عقلی اعم از عقل کسبی و دفائن فطری می‌باشد و نقش دوم آن، عقل به‌اعتبار تبعیت قلب و استدراک حضوری حقایق نورانی است. و نقش سوم آن به‌عنوان شاخصی در رعایت اقتصاد و اعتدال سلوک و تبیین و تفسیر پسینی مشاهدات عرفانی است. ازاین‌رو جریانات مختلفی که علی‌رغم تنوع ظاهری، به‌نحوی معنویت و عرفان گسسته از عقلانیت و خردگریزی را دنبال می‌کنند در مدار دافعه عرفان علوی قرار می‌گیرند.

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

تأملی بر تبیین مفهومی معنویت در نظریه عقلانیت و معنویت با نگاهی به معنویت قدسی

پردازش معنویت به منظور ارائه آن در عرصه‌های مدیریتی، امری ضروری است. در این باره پروژه‌ای با نام «عقلانیت و معنویت» ارائه شده است که دارای چالش‌های متعدد صوری و نظری است. این مقاله ضمن ارائه تعاریف و تبیین‌های ایشان از معنویت، با ‌نگاهی به معنویت قدسی، چالش‌های یادشده را آشکار کرده و روشن ساخته است که تبیین معنویت، جز با مراجعه به داده‌های وحیانی، ساختاری قابل دفاع پیدا نمی‌کند.

full text

تحلیل نظریه عقلانیت و معنویت

نسبت دین و تجدد یکی از موضوع‌های مهم عرصه دین‌پژوهی است. از مهم‌ترین نظریاتی که در این زمینه مطرح شده، نظریه عقلانیت و معنویت مصطفی ملکیان است. این نظریه با محوریت بخشیدن به مؤلفه‌های اجتناب‌ناپذیر تجدد به مواجهه با دین سنتی می‌رود و ضمن مقایسه این مؤلفه‌ها با ویژگی‌های اصلی دین سنتی، حکم به تعارض میان این دو کرده، فهم سنتی از دین در جهان مدرن را، کارآمد نمی‌داند. در جنبه ایجابی، این نظریه، فهم...

full text

عقلانیت و معنویت: مبانی و اهداف

«عقلانیت و معنویت»، نظریه‎ای است در ادامة معنویت‎گرایی غرب که برای پر کردن خلأ معنوی ناشی از «مدرنیزم» به وجود آمده است. هدف این نظریه کاهش درد و رنج بشر است که تنها با جمع میان عقلانیت و معنویت که از تلفیق مدرنیزم و دین ایجاد شده است، محقق می‎گردد. اصل بودن عقلانیتِ ابزاریِ استدلال‎گر در این نظریه به‎دلیل اساسی بودن آن در مدرنیزم است. معنویت نیز به‎کاربستن عقلانیت و یا دین شخصی‎شده‎ای است که از ...

full text

ضعف ساختاری نظریه عقلانیت و معنویت

نظریه عقلانیت و معنویت تلاش دارد با پیوند میان معنویت و عقلانیت، رنج‏های بشری را چاره کرده، آرامش برای انسان هدیه آورد؛ هدفی که دین را- به جهت ناتوانی از شناخت رنج‏های اصلی بشر و راه علاج آنها در دنیای معاصر- از تأمین آن ناتوان دیده، معنویت را در عصر حاضر جایگزین مناسب آن می‏داند. این رویکرد به عنوان یک نظریه طبعاً باید از چارچوب و ساختار صحیح برخوردار باشد و تأکید زیاد نظریه‎<...

full text

عقلانیت و معنویت سبک ساز زندگى اسلامى

در اسلام، اصل و اساس دیندارى به چگونه زیستن است. از همین رو، در این مکتب، چگونه زیستن با تمام زوایا، به روشنى بیان شده است. مقام معظم رهبرى با سوق دادن اذهان و افکار به موضوع سبک زندگى اسلامى، در حقیقت خواست تا گفتمانهاى دینى - اسلامى ناظر به واقعیتهاى زندگى و با ایده چگونه زیستن انسان مسلمان شکل بگیرد و بحثها در چنین فضایى اتفاق بیفتد. تفکرات ذهنى و مجرد به تفکرات عینى و وجودى بدل گردد، تا امت...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 0  issue 18

pages  0- 0

publication date 2018-10

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

No Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023